Szczepienia – poradnik podróżnika

Co to jest szczepionka?

Jest to preparat biologiczny podawany w celu wytworzenia odporności przeciwko określonym bakteriom chorobotwórczym.

Czy podanie szczepionki nie spowoduje zachorowania?

Nie, gdyż zawarte w niej bakterie są martwe lub żywe ale osłabione i pozbawione zjadliwości. Pamiętać też należy, że szczepieniu poddawane są osoby zdrowe tak aby układ odpornościowy nie był w chwili szczepienia zaangażowany w zwalczanie jakiejkolwiek infekcji.

Czym się różnią szczepionki swoiste od nieswoistych?

Szczepionki swoiste stosuje się w celu zapobiegania konkretnym chorobom, natomiast nieswoiste podnoszą poziom odporności ogólnej.

Jacy specjaliści zajmują się szczepieniami?

Szczepieniami może zajmować się każdy lekarz, ale z racji iż wakcynologia została wyodrębniona z nauki o chorobach zakaźnych najczęściej to właśnie specjaliści chorób zakaźnych zajmują się szczepieniami jako profilaktyka chorób zakaźnych.

Czy są specjaliści wakcynolodzy?

Wakcynologia jest nauką zajmującą się szczepieniami od fazy pracy laboratoryjnej przez badania kliniczne i późniejsze stosowanie, ale nie jest to specjalizacja lekarska.

Od kiedy stosuje się szczepionki?

Szczepienia liczą sobie ponad 200 lat. Pierwszą na świecie szczepionką była szczepionka wynaleziona przez angielskiego lekarza Edwarda Jennera przeciwko ospie prawdziwej w roku 1796. Po nim były kolejne wielkie odkrycia Ludwika Pasteura ? szczepionki przeciwko wąglikowi i wściekliźnie kolejno w 1881 i 1885 roku. Wiek XIX to jeszcze okres wynalezienia szczepionek przeciwko dżumie i cholerze w latach 1895 i 1896. W wieku XX ludzkość otrzymała szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi, gruźlicy, krztuścowi i innym. Naukowcy największych światowych laboratoriów pracują nadal i w ostatnich latach uzyskano szczepionki przeciwko pneumokokom, rotawirusom i przeciwko wirusowi HPV.

Jak podaje się szczepionki?

Tak zwanych dróg podania jest kilka oto one:

– doustnie ? np. cholera

– domięśniowo ? np. pneumokoki

– donosowo ? np. szczepionka przeciwko grypie (w Polsce niedostępna)

– podskórnie ? np. ospa wietrzna

– śródskórnie ? np. gruźlica

Czy szczepionki podaje się w jednej dawce?

Są szczepionki jednodawkowe, dwudawkowe, a nawet trzydawkowe. Pierwsze dawki nazywamy podstawowymi, kolejne zaś przypominającymi. Odstępy między poszczególnymi podaniami podaje producent i mogą to być dni, tygodnie, a nawet miesiące.

Czy szczepionki są bezpieczne?

Wszystkie szczepionki na legalnym rynku posiadają rejestrację Narodowego Instytutu Leków lub zgodę Ministra Zdrowia na ich import.

Jak w przypadku każdego leku może wystąpić działanie niepożądane, ale ryzyko jest wielokrotnie mniejsze niż konsekwencje ewentualnego zachorowania na chorobę zakaźną.

Kto powinien wykonywać szczepienia?

Najczęściej szczepienia wykonują pielęgniarki posiadające ukończony specjalny kurs szczepień organizowany pod patronatem Izb Pielęgniarek i Położnych.

Gdzie powinno być przeprowadzane szczepienie?

Szczepienia powinny odbywać się w specjalnie do tego przygotowanych gabinetach zwanych punktami szczepień. Może to być oczywiście tez zwykły gabinet zabiegowy czy lekarski pod warunkiem że będą spełnione wymogi dotyczące wyposażenia w sprzęt i leki na wypadek niespodziewanej reakcji alergicznej pacjenta.

Co to jest Certyfikowany Ośrodek Medycyny Podróży i Międzynarodowy Punkt Szczepień?

Są to dwie nazwy oznaczające poziom referencyjny ośrodka. Aby uzyskać status certyfikowanego ośrodka medycyny Podróży lekarze w nim pracujący muszą odbyć specjalne kursy w Instytucie Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni. Po odbyciu wymaganych dwuletnich szkoleń ośrodek jest wizytowany, analizowane są dokumenty i po pozytywnej ocenie przyznawany jest ważny na 5 lat certyfikat. W przypadku Międzynarodowego Punktu Szczepień audytu dokonują pracownicy stacji sanitarno-epidemiologicznych. Po pozytywnie odbytej kontroli Wojewódzki Inspektor Sanitarny przyznaje status Międzynarodowego Punktu Szczepień.

Czy można zgłosić się do szczepień z własną szczepionką?

W naszym ośrodku jest to niemożliwe. Lekarz kwalifikujący pacjenta do szczepień i pielęgniarka wykonująca szczepienie biorą odpowiedzialność za pacjenta.

Szczepionki powinny być przechowywane w temperaturach o zakresie od 2 do 8 stopni. Nigdy nie mamy pewności czy pacjent po dokonaniu zakupu w aptece przestrzegał zasad transportu i przechowywania dlatego szczepimy tylko swoimi preparatami.

Czy szczepionki wymagają przechowywania w specjalnych lodówkach?

W specjalnych lodówkach może nie bo może być to każda lodówka utrzymująca temperaturę w zakresach omówionych w poprzednim pytaniu, ale istotna jest kontrola tej temperatury, a ta może się zmieniać w przypadku awarii, braku zasilania itd.

W naszym ośrodku ten problem jest rozwiązany poprzez całodobowy monitoring lodówki. Niezależne czujniki mierzą temperaturę co 1 minutę na poszczególnych pułkach i zapisują w systemie. W przypadku zmian w wymaganych zakresach System wysyła do 4 osób równocześnie informację sms o wzroście temperatury. Taka sytuacja wyklucza możliwość przechowywania szczepionki w niewłaściwych temperaturach.

Dlaczego ta temperatura jest tak istotna dla szczepionek?

Jak już wspomniałem szczepionka jest produktem biologicznym. Zbyt wysoka temperatura może pozbawić aktywności zawartych w preparacie bakterii i szczepionka może okazać się nieskuteczna.